Ngô Phương Nam (lớp 8A3, trường THCS Nguyễn Tất Thành, huyện Cư M’gar, Đắk Lắk) lớn lên trong gia đình rất khó khăn, nhưng liên tục 8 năm học em đều đạt học sinh tiên tiến, giỏi toàn diện.
Bố mất, mẹ mắc bệnh hiểm nghèo
Căn nhà của Nam nằm tại thôn 4, thị trấn Ea Pốk (huyện Cư M’gar) không có tài sản gì đáng giá ngoài những tờ giấy khen dán kín tường, sáng một góc nhà.
Mẹ Nam, bà Nguyễn Thị Nẩy, nằm trên giường ở cuối nhà dáng gầy gò, xanh xao. Thấy khách lạ bước vào, bà cố gượng ngồi dậy chào khách. Hỏi về Nam, bà thều thào cho biết, Nam đang đi cuốc cỏ cà phê thuê cho hàng xóm. Chúng tôi cất tiếng gọi, hơn 20 phút sau, Nam chui từ rẫy cà phê trở cùng chiếc cuốc xạc cỏ trên vai. Áo quần ướt đẫm mồ hôi, khuôn mặt non nớt mồ hôi chảy dài lăn xuống thành dòng thấm vào chiếc áo nâu đã bạc màu. Nam để dụng cụ xuống góc sân, lễ phép cất tiếng chào khách.
Khi được hỏi về hoàn cảnh gia đình, mặt Nam thoáng buồn, rồi em kể: bố là bộ đội phục vụ tại chiến trường Campuchia và được hưởng chế độ thương binh 4/4. Trở về từ chiến trường, bố Nam mang trong mình nhiều bệnh tật, trong đó nặng nhất là bệnh thận. Gia đình đã phải bán hết tài sản để lo chữa bệnh cho bố. Một ngày năm 2011, bố Nam ra đi, bỏ lại 2 mẹ con trong căn nhà trống huơ, trống hoác sau nhiều năm bệnh nặng, lúc này Nam vừa bước vào lớp 5.
Sau giờ học, Nam lại thay mẹ làm 2 sào rẫy sau nhà để có cái ăn. Mọi gánh nặng đổ lên đôi vai gầy của bà Nẩy. Không nghề nghiệp, mọi thu nhập của gia đình trông chờ cả vào 2 sào đất rẫy trồng hoa màu. Khoản tiền vay nợ lo chữa bệnh cho chồng trước đó vẫn chưa trả hết, bà Nẩy quần quật làm thuê, làm mướn khắp nơi chỉ mong trả hết nợ.
Ông trời cũng khéo bắt tội người nghèo khó, một ngày bà Nẩy đi làm thì phát bệnh đau, bà về nhà nằm nghỉ cả tháng vẫn không hết, kiếm được ít tiền, đi khám thì bác sĩ cho biết bị u nang phải đi mổ. Bà Nẩy chạy vạy vay mượn khắp nơi mới có tiền mổ, từ ngày mổ sức khỏe giảm sút, bà sinh ra nhiều bệnh khác, trong đó bệnh hở van tim ngày càng nặng khiến bà không còn sức để lao động, chỉ quanh quẩn làm việc nhẹ trong nhà. Ngoài bệnh hở van tim, bà Nẩy còn mắc thêm chứng bệnh thoái hóa đa khớp, bệnh gan, viêm xoang.
Học để thành bác sĩ, chữa bệnh cho mẹ
Bà Nẩy sinh được 3 người con, trên Nam còn có hai chị gái, nhưng do nhà nghèo nên cũng nghỉ học lấy chồng sớm, cuộc sống cũng khó khăn, phải chạy ăn từng bữa. Trong đó, người chị cả lấy phải anh chồng ham rượu chè, lười lao động lại thường xuyên đánh đập vợ con, vợ chồng không sống được với nhau hai mẹ con đành dìu dắt nhau về ở nhờ bên ngoại, hàng ngày đi làm thuê kiếm tiền nuôi con. Là út nên Nam được ưu tiên học hành hơn cả. Dù chịu nhiều thua thiệt so với bạn đồng trang lứa, nhưng Nam học rất giỏi.
Suốt các năm học cấp một, Nam liên tục đạt học sinh giỏi toàn diện. Thành tích ấy được Nam tiếp tục duy ở các năm học cấp hai. Đặc biệt, năm học lớp 8 này, điểm tổng kết trung bình môn của Nam đạt 8,7. Trong đó, nhiều môn như vật lý, toán đạt trên 9 phẩy; các môn địa lý, lịch sử, ngữ văn, hóa học, tin học đều đạt trên 8 phẩy. Với thành tích học tập xuất sắc này, năm nào Nam cũng “ẵm trọn” học bỗng học sinh nghèo vượt khó học giỏi do Hội Khuyến học huyện Cư M’gar trao tặng.
Từ ngày mẹ bệnh tật, Nam trở thành lao động chính trong nhà. Để có tiền ăn và mua thuốc cho mẹ, sau giờ học trên lớp về đến nhà Nam tranh thủ thời gian làm đủ mọi việc ngoài vườn như trồng rau, chăm sóc vườn bắp, đậu tương. Các ngày nghỉ cuối tuần rảnh là Nam xin đi làm thuê như cuốc cỏ, bẻ chồi cà phê hoặc xin làm bưng bê cho các nhà hàng phục vụ đám cưới…
Một góc tường trong căn nhà xập xệ sáng rực, dán kín giấy khen của Nam.
Thầy Trần Mẫn, phó hiệu trưởng trường THCS Nguyễn Tất Thành, cho biết: “Hoàn cảnh của Nam rất đáng thương, các thầy cô trong trường ai cũng biết. Ở trường Nam rất ngoan và lễ phép, em học đều các môn, tích cực tham gia các hoạt động của trường, lớp với tinh thần hăng say, nhiệt tình và có trách nhiệm và là tấm gương để học sinh toàn trường noi theo, học tập. Ban giám hiệu nhà trường đã miễn các khoản đóng góp trong năm, ngoài ra còn vận động phụ huynh học sinh và giáo viên hỗ trợ thêm cho Nam”.
Nói về ước mơ của mình, Nam cho biết: “Em sẽ phấn đấu học thật giỏi để sau này trở thành bác sĩ chữa bệnh cho mẹ và cho người nghèo không có tiền mua thuốc”.
Bà Nẩy cho biết, gia đình thuộc diện hộ nghèo, những năm qua chính quyền địa phương đã tạo điều kiện hỗ trợ sản xuất nhưng cuộc sống vẫn không khá được, bởi bà bệnh tật mất sức lao động, hàng ngày phải mua thuốc uống và hầu như tháng nào cũng phải đi Sài Gòn chữa bệnh. Tuy có thẻ bảo hiểm y tế của hộ nghèo, nhưng vẫn rất tốn kém bởi còn phải lo chi trả các khoản tiền xe đi lại, ăn uống, tiền thuốc ngoài danh mục bảo hiểm chi trả.
“Tôi bệnh tật thế này, không còn sức lao động, và cũng không biết còn cầm cự được bao lâu. Thằng Nam nó thương tôi lắm, nó hứa sẽ gắng học giỏi để sau không phải khổ. Tôi chỉ lo một ngày tôi qua đời, sẽ không ai lo cho thằng Nam, không biết tương lai nó sẽ đi về đâu”, bà Nẩy nói trong nghẹn ngào.