|
Chăm sóc chân tỉ mỉ để khỏi bị cắt oan uổng - Ảnh: N.C.T |
-
Bàn chân đái tháo đường (ĐTĐ) là một biến chứng lớn của bệnh ĐTĐ mà
bệnh nhân
nào trải qua rồi thì chắc... cả đời không quên. Khoảng 10-15% bệnh nhân ĐTĐ xuất hiện biến chứng
này trong suốt diễn tiến của bệnh. Điều khủng khiếp là có đến 50% nguyên nhân cắt cụt chi dưới là
do
bàn chân ĐTĐ.
Nguy cơ đối với chi dưới dù đã giảm đáng kể trong 30 năm trở lại đây nhưng vẫn còn
mức cao ở những người đã bước vào giai đoạn lọc máu do suy thận giai đoạn cuối. May mắn thay, đây
vẫn là một biến chứng phòng ngừa được.
Nguyên nhân
Trong đa số trường hợp, bàn chân ĐTĐ là hậu quả của một nhóm các yếu tố, do đó
nguyên tắc phòng ngừa lẫn điều trị phải dựa trên sự tác động trên nhiều yếu tố thì mới thành
công.
Bệnh ĐTĐ làm xơ vữa các động mạch lớn, trong đó có các động mạch ở chân, và các
động mạch nhỏ là những động mạch trực tiếp cung cấp máu và oxy nuôi dưỡng mô chân. Khi bị giảm máu
nuôi, chân dễ bị tổn thương do giảm đề kháng miễn dịch đối với nhiễm trùng và chấn thương, và khi
bị tổn thương thì càng khó lành.
ĐTĐ đưa đến ba loại bệnh lý thần kinh. Loại vận động làm giảm phân bố thần kinh
đến cơ chân gây mất cân bằng giữa cơ gấp và cơ duỗi khiến ngón chân gập như móng vuốt, các đầu của
xương bàn chân nhô lên, các đặc điểm này làm bàn chân dễ chấn thương.
Loại thần kinh tự chủ khiến
giảm đổ mồ hôi chân làm da chân khô nứt nẻ và dễ nhiễm trùng. Loại cảm giác khiến chân mất cảm giác
đau và nhiệt, khiến người bệnh chỉ phát hiện tổn thương ở chân khi tổn thương đã tiến triển.
ĐTĐ làm tăng nguy cơ nhiễm trùng, nhất là ở chân đã có tổn thương do mạch máu và
thần kinh. Các áp lực tác động thường trực lên bàn chân do sự biến dạng bàn chân, giày dép không
phù hợp, khuân vác nặng cũng làm chân dễ bị chấn thương.
Chăm sóc tỉ mỉ
Bên cạnh mục tiêu "tối thượng" là kiểm soát tốt đường huyết và huyết áp, việc chăm
sóc bàn chân cũng phải được thực hiện tỉ mỉ và thường xuyên, bao gồm:
- Bàn chân phải được khám toàn diện ít nhất mỗi năm một lần. Những ai có vấn đề về
chân phải được khám thường xuyên hơn. Cần nhớ rằng bệnh nhân ít có than phiền về chân chẳng qua vì
bệnh lý thần kinh làm mất cảm giác ở chân mà thôi, vì thế phải thăm khám mới phát hiện được bất
thường.
- Người bệnh có thói quen kiểm tra bàn chân một lần mỗi ngày trước khi đi ngủ xem
có bất thường, cũng như tìm xem có dị vật, sỏi cát gì trong giày dép mà vì chân giảm cảm giác nên
không phát hiện ra. Rửa chân hằng ngày bằng nước ấm và xà phòng, sau đó lau thật khô. Không ngâm
chân trong nước ấm quá lâu.
- Chủ động phòng tránh các tình huống có thể gây tổn thương chân như tiếp xúc nước
nóng phải kiểm tra trước nhiệt độ, các hoạt động sinh hoạt hay thể thao có tiếp xúc các vật nóng
hoặc sắc nhọn...
- Tránh các tư thế ngồi chéo chân hoặc bó gối, mang giày dép hoặc vớ chật.
- Khi cắt móng chân nên được thực hiện sau tắm hoặc ngâm chân để móng mềm, không
"đào sâu lấy khóe".
- Không bao giờ được đi chân không. Nên chọn giày dép thay thế vào buổi chiều vì
khi đó chân to hơn. Giày dép có phần mũi rộng và sâu, đế chắc và êm, mặt trong nhẵn. Nếu bàn chân
đã bị biến dạng, cần gặp bác sĩ chuyên khoa để được đóng giày dép phù hợp.
Nếu phát hiện vết trầy xước nhẹ, có thể vệ sinh, bôi thuốc sát trùng, băng lại và
theo dõi. Nếu quá 1-2 tuần mà vết thương không khỏi thì phải đến gặp bác sĩ. Tổn thương nặng hơn
phải đến bác sĩ ngay để đánh giá toàn diện, tiên lượng nguy cơ loét chân và có điều trị phù hợp.
Trong trường hợp chân có những bất thường như cục chai, móng quặp, biến dạng khớp, bệnh nhân không
nên tự xử lý mà phải hỏi ý kiến thầy thuốc.
Trong chuyên khoa nội tiết, môn bàn chân ĐTĐ nay đã trở thành một chuyên khoa thực
thụ được thực hành bởi những bác sĩ chuyên khoa về chăm sóc thể bệnh này, do đó người bệnh nên tìm
đến các nơi này để được tư vấn kịp thời.
Cần nhớ những tổn thương loét và/hoặc nhiễm trùng bàn chân trong ĐTĐ thường cần
điều trị trên nhiều yếu tố trong một thời gian dài, chẳng hạn như dùng kháng sinh kéo dài, có khi
phải can thiệp để chỉnh hình mạch máu, cắt lọc mô hoại tử, chế tạo giày dép thích hợp, tập vật lý
trị liệu... do vậy, sự kiên trì tuân thủ điều trị của bệnh nhân đóng vai trò then chốt của thành
công. |
AloBacsi.vn
Theo BS Nguyễn Thanh Tâm - Tuổi trẻ