Bụp giấm có tên khoa học là Hibiscus sabdariffa L., họ Bông (Malvaceae). Bụp giấm có nguồn gốc ở Tây Phi, được trồng để lấy ngọn và đài hoa làm rau chua và làm thuốc, đã nhập vào nước ta từ những năm 70 của thế kỷ trước. Ngoài Việt Nam, cây còn được trồng nhiều ở Thái Lan, Indonesia, Ấn Độ, Băngladet, để lấy sợi ở thân và đài hoa (cùng phát triển với quả) có màu đỏ tím sẫm để pha nước
giải khát.
Đây là loại cây bụi nhỏ, cao 1 - 1,5m, thân cứng, có nhiều cành, hoa mọc đơn độc ở kẽ lá, có cuống ngắn. Tràng hoa màu vàng hồng hay tía, có khi trắng. Quả nang hình trứng, có lông thô, mang đài mầu đỏ sáng tồn tại bao quanh quả. Đài hoa mọng nước, màu đỏ đậm, phiến nhọn dần từ dưới lên, nửa dưới màu tím, vị rất chua (như giấm), được sử dụng làm gia vị hoặc pha chế
nước giải khát. Cây ra hoa từ tháng 9 đến tháng 10.
Hoa bụp giấm mang lại nhiều lợi ích sức khỏe cho bạn
Chứa nhiều vitamin và khoáng chất
Cả lá, đài hoa bụp giấm đỏ giàu về Acid và Protein. Các Acid chính tan trong nước là Acid Citric,Acid Malic, Acid Tartric, Acid Hibiscus. Chúng cũng chứa Gossypetin và Clorid Hibiscin là những chất có tính kháng sinh.
Hoa bụp giấm chứa một chất mầu vàng loại Flavonol Glucosid là Hibiscitrin; Hibiscetin; Gossypitrin và Sabdaritrin. Quả khô chứa Canxi Oxalat, Gossypetin, Anthocyanin (có tác dụng kháng sinh) và Vitamin C.
Hột của cây bụp giấm chứa 7,6% nước, 22,3% dầu, 24% protein, 13,5% chất xơ, 7% chất khoáng. Dầu hột Atiso đỏ tương tự như dầu hột bông vải có tác dụng chống nấm và bệnh ngoài da. Dầu chứa Vitamin và các chất béo không no, có tác dụng tốt đối với người cao tuổi và người kiêng ăn.
Tốt cho người cao huyết áp
kết quả nghiên cứu của Herrera và cộng sự (Phytomedicine, 2004), cho thấy khi uống 10g đài hoa bụp giấm khô hãm với 519ml nước nóng mỗi ngày trước bữa sáng liên tục bốn tuần, huyết áp
tâm thu giảm 11%, huyết áp tâm trương giảm 12,5%, tương đương với nhóm bệnh nhân đối chứng uống Captopril liều 50mg/ngày.
Kết quả của một nghiên cứu lâm sàng khác được thực hiện bởi nhóm McKay và cộng sự (J Nutr., 2010) tiến hành trong sáu tuần, nhóm nghiên cứu mỗi ngày uống 240ml trà bụp giấm, huyết áp tâm thu và tâm trương đều giảm (5,5% và 4%).
Chính vì vậy sử dụng trà bụp giấm hàng ngày có thể giảm huyết áp ở người bị bệnh cao huyết áp độ 1.
Hoa bụp giấm có khả năng ức chế alpha-glucosidase và alpha-amylase, hai enzym liên quan mật thiết đến chuyển hoá nhóm bột đường (carbonhydat) của
cơ thể. Các nhà khoa học đã chứng minh uống hoa bụp giấm theo tỷ lệ 100 - 200mg/kg/ngày đều đặn, nồng độ glucose máu sẽ giảm 60 – 65%.
Chính vì vậy, nếu các xét nghiệm cho thấy bạn đang ở giai đoạn tiền tiểu đường, trà từ hoa bụp giấm sẽ là giải pháp hữu hiệu cho bạn.
Hoa bụp giấm phơi khô là loại trà tốt cho người bị cao huyết áp
Giảm men gan
Không chỉ có tác dụng hạ huyết áp và đường huyết, hoa bụp giấm còn rất hữu ích cho những người bị bệnh men gan cao.
Theo nghiên cứu của nhà khoa học Dahiru và công sự công bố năm 2003, dịch chiết nước và anthocyanin (200mg/kg) của đài hoa bụp giấm làm giảm men gan ALS, AST trên bệnh nhân rối loạn chuyển hoá. Dịch chiết ethanol cũng làm giảm đáng kể peroxid lipid trên mô hình hoại tử gan bằng carbon tetrachlorid.
Nếu bạn uống trà hoặc nước siro ngâm từ hoa bụp giấm đều đặn hằng ngày nó sẽ giúp khắc phục các vấn đề về rối loạn chuyển hóa và các bệnh liên quan về gan khác. Ngoài ra, nếu bạn không mắc bệnh về gan, bụp giấm cũng có thể giúp bạn bảo vệ lá gan của mình.
Tăng hệ miễn dịch cho cơ thể
Chính nhờ hàm lượng vitamin C rất cao và sự hiệp đồng của các acid hữu cơ nên bụp giấm có tác dụng kháng khuẩn và giúp cơ thể tăng sức đề kháng cũng như việc tăng hoạt động hệ miễn dịch. Nếu bạn chăm chỉ ăn hoặc uống chúng hằng ngày bạn sẽ ít bị nhiễm các bệnh cảm cúm và các bệnh thông thường khác do vi rút hoặc vi khuẩn tấn công.
Chống béo phì
Bụp giấm có tác dụng ức chế men amylase, vì vậy uống một chén trà bụp giấm sau bữa ăn sẽ làm giảm sự hấp thu đường và tinh bột nhờ đó góp phần giúp bạn giảm cân và chống lại chứng béo phì nguy hiểm.
Đồng thời, trong bụp giấm cũng chứa hàm lượng chất xơ cao nên rất hữu ích trong việc điều trị táo bón, giúp cơ thể đào thải các chất độc trong cơ thể qua hệ tiêu hóa một cách dễ dàng. Điều này cũng hữu ích trong việc giảm cân của bạn.
Cũng có thể ngâm hoa bụp giấm với đường để làm nước giải khát trong mùa hè
Nước uống giải khát hữu hiệu trong mùa hè
Theo Đông y, Bụp giấm có vị chua, tính mát; có tác dụng thanh nhiệt, giải khát, lợi tiểu, lợi mật.
Lá của cây bụp giấm có vị chua chua, có thể dùng làm rau ăn hoặc cho vào các món canh để có được vị chua yêu thích. Còn đài hoa có thể làm gia vị thay giấm, chế nước giải khát, làm mứt vì đặc tính giải nhiệt của nó.
Một số lưu ý khi sử dụng bụp giấm
- Liều dùng tối đa không quá 2g đài hoa khô/người 60kg vì nó có thể gây độc cho cơ thể nếu dùng quá nhiều.
- Không chế biến ở nhiệt độ quá cao, trong thời gian dài vì hoạt chất chính giúp chữa bệnh của bụp giấm là anthocyanin dễ bị phân huỷ ở nhiệt độ cao.
- Bạn nên chia lượng trà để uống thành nhiều lần trong ngày hơn là dùng một lần số lượng lớn.
- Phụ nữ mang thai và cho con bú không nên dùng: chưa có bằng chứng về tác dụng bất lợi của bụp giấm đối với thai kỳ, nhưng thực nghiệm trên chuột mang thai và 21 ngày sau sinh nở cho thấy, bụp giấm gây suy dinh dưỡng thai kỳ, dẫn đến tăng thể trọng và chậm dậy thì ở chuột con (theo nghiên cứu của nhà khoa học Lyare và cộng sự, năm 2008).
- Thận trọng khi dùng chung với các loại thuốc khác: trà bụp giấm có thể làm giảm 62% nồng độ diclofenac huyết thanh, giảm tốc độ thải trừ diclofenac qua nước tiểu. Với thuốc giảm đau hạ sốt có acetminophen (paracetamol) cũng cho kết quả tương tự.
- Mặc dù bụp giấm có nhiều tác dụng hữu ích, nhưng hiệu quả sử dụng còn tuỳ thuộc tuổi tác, tình trạng sức khoẻ, loại bệnh mạn tính… của người sử dụng.
- Nên chọn mua những chế phẩm có xuất xứ rõ ràng, đọc kỹ chỉ dẫn trên bao bì và tham khảo thầy thuốc, đặc biệt khi bạn đang trong giai đoạn sử dụng thuốc để điều trị các bệnh lý cấp tính và mạn tính
Nước giải khát từ hoa bụp giấm là loại nước uống tuyệt vời cho mùa hè
Cách ngâm hoa bụp giấm
- Hoa mua về chỉ lấy cánh đài hoa màu đỏ, bỏ phần lỏi ở giữa. 1kg đài hoa tươi thì chỉ được 5 lạng cánh đài tươi.
- Nhặt xong, rửa sạch sau đó lại tráng lại cẩn thận bằng nước đun sôi để nguội.
- Cho ra rổ, để khô hẳn nước.
- Sau đó, một lớp hoa, một lớp đường. thường tỷ lệ đường là 1kg cánh đài hoa + 1,3kg đường hoặc hơn tuỳ thích.Tuyệt đối không để dính nước lã vào.
- Cho vào lọ thuỷ tinh là tốt nhất, đậy kín, ngày hôm sau đã bắt đầu ngấm. 3 ngày là nước siro đã khá đậm nét. Hai tuần sau là có thể dùng.
Minh Hà (Theo Đẹp & Khỏe)