Báo Sức khỏe và Đời sống cho biết, vitamin là các chất dinh dưỡng không được cơ thể tổng hợp hoặc tổng hợp không đầy đủ, vì vậy cần được cung cấp từ các loại thực phẩm ăn uống hằng ngày. Có 13 loại vitamin cần được cung cấp, gồm 4 vitamin tan trong dầu (vitamin A, D, E, K) và 9 vitamin tan trong nước (vitamin A và các vitamin nhóm B: B1, B6, B12, biotin, acid folic…).
Nếu hằng ngày ta ăn uống đầy đủ chất thì không sợ thiếu vitamin. Tuy nhiên, có một số đối tượng có khi phải dùng thuốc bổ sung vitamin, đó là: người mới khỏi bệnh, người bị suy nhược do làm việc quá mức, người ăn kiêng quá đáng, trẻ con đang lớn và phát triển chậm, phụ nữ có thai và cho con bú, người hút thuốc lá hoặc uống rượu quá nhiều…
Ngoại trừ vài trường hợp thiếu một loại vitamin có thể thuộc loại nặng như người nghiện rượu thiếu vitamin B1 gây viêm dây thần kinh ngoại biên, trẻ sơ sinh thiếu vitamin K gây xuất huyết, trẻ thiếu vitamin A gây chậm phát triển, khô mắt dẫn đến mù lòa, còn đa số thường thiếu nhiều loại vitamin và thuộc loại nhẹ. Vì vậy, khi cần bổ sung vitamin có khuyến cáo nên bổ sung nhiều loại vitamin.
Thuốc kết hợp vitamin và chất khoáng
Ngoài chứa nhiều loại vitamin, có nhiều chế phẩm chứa nhiều loại vitamin và chất khoáng. Về chất khoáng, có loại cần được cung cấp số lượng lớn (canxi, phosphor, natri, kali…), có loại cần được cung cấp số lượng rất nhỏ gọi là các nguyên tố vi lượng (kẽm, selen, iod, sắt…).
Cũng giống như vitamin, hằng ngày ta được cung cấp chất khoáng nhờ thực phẩm. Nếu hằng ngày ta ăn uống với chế độ dinh dưỡng cân bằng, đầy đủ thì cũng không sợ thiếu cả vitamin và chất khoáng.
Thuốc kết hợp vitamin, chất khoáng và các chất bổ khác
Các thuốc loại này thường được gọi chung là thuốc bổ. Để hấp dẫn cũng như đáp ứng một số trị liệu, nhiều thuốc bổ hiện nay không chỉ chứa vitamin và chất khoáng mà còn kết hợp chứa thêm một số chất bổ khác như có thể kể như sau:
- Các acid amin: hằng ngày cơ thể ta cần được cung cấp đầy đủ các acid amin thông qua việc tiêu hóa, chuyển hóa chất đạm (tức loại thức ăn như thịt, cá, trứng, sữa, đậu ta ăn hằng ngày). Thuốc bổ chứa các acid amin, đặc biệt các acid amin gọi là thiết yếu, nhằm bổ sung chất dinh dưỡng cho một số người có nguy cơ bị thiếu do bệnh hoặc do ăn thiếu chất.
- Tinh chất nhân sâm: nhân sâm là vị thuốc bổ dùng lâu đời trong Đông y và nay Tây y đã dày công nghiên cứu nhiều. Thuốc chứa nhân sâm thường được các vị cao tuổi ưa chuộng.
- Các chất hướng gan: đó là các chất giúp bảo vệ nhu mô gan, làm cho hoạt động giải độc cho gan tốt như: lecithin, methionin, cholin, betain, inositol, một số hợp chất flavonoid có trong dược thảo…
- Các chất bổ khác như: mầm lúa mạch, tế bào men (Sacchromyces cerevisae)…
- Chất kích thích sự thèm ăn: lysin (một acid amin, thường kết hợp với chất khoáng sắt dùng làm thuốc bổ cho trẻ)), carnitin (dẫn chất acid amin), dibencozid (dẫn chất vitamin B12, dùng làm thuốc giúp thèm ăn ở người cao tuổi).
Chú ý khi sử dụng thuốc vitamin
Không lạm dụng thuốc vitamin, vì có khuyến cáo: nếu bổ sung chỉ nên dùng liều vitamin và chất khoáng trong khoảng 50 - 150% RDA (Recommended Dietary Allowances, liều được khuyến nghị dùng hằng ngày, thí dụ RDA của vitamin C là 60mg/ngày). Riêng vitamin A, D tuyệt đối không được quá liều (thuốc bổ đa sinh tố chứa 5.000 IU vitamin A và 400 IU vitamin D chỉ uống 1 ngày 1 viên).
Đối với phụ nữ có thai, dùng liều quá cao vitamin A có nguy cơ sinh quái thai, còn trẻ con nếu dùng thừa vitamin A sẽ bị tăng áp lực sọ não làm lồi thóp rất nguy hiểm. Còn dùng vitamin C liều cao quá (quá 1.000mg/ngày) có nguy cơ bị tiêu chảy, loét đường tiêu hóa (nếu uống vào lúc bụng trống), bị sỏi thận oxalat.
Thuốc bổ sung vitamin và chất khoáng thường được trình bày dạng viên sủi bọt chứa ion natri (do chứa natri carbonat giúp thuốc sủi bọt), người kiêng muối, thực chất kiêng natri, phải lưu ý vì dùng thuốc nhiều sẽ hấp thu nhiều natri không có lợi (nhất là người đang điều trị bệnh tăng huyết áp, uống thuốc dạng sủi bọt có thể bị tăng vọt huyết áp rất nguy hiểm).
Nguyên tắc khi sử dụng thuốc vitamin
Theo Báo Dân Việt, khi bổ sung vitamin cho cơ thể, chúng ta không bỏ qua những nguyên tắc sau:
Lý do sử dụng rõ ràng
Một số người cho rằng, vitamin là thuốc bổ nên an toàn. Vì vậy, để tăng sức đề kháng, làm cho cơ thể khỏe hơn, da bóng mịn hơn, tóc mượt hơn... họ đã sử dụng vitamin tuỳ tiện và điều này rất nguy hiểm cho sức khỏe. Nên nhớ, chỉ khi thầy thuốc chẩn đoán chính xác cơ thể thiếu loại vitamin nào thì mới bổ sung, tuyệt đối không được sử dụng tuỳ tiện.
Liều lượng
Thuốc dù tốt và bổ dưỡng đến mấy cũng phải dùng với liều lượng thích hợp. Nếu sử dụng vitamin D quá liều lượng và thời gian sẽ bị ngộ độc. Cơ thể thừa vitamin A có thể bị nhiễm độc với triệu chứng da bị tổn thương, viêm khớp, bong da toàn thân, có nguy cơ bị viêm gan.
Phụ nữ có thai uống quá nhiều vitamin A có nguy cơ gây dị dạng thai nhi. Với vitamin E, nếu dùng quá liều sẽ gây tiêu chảy, đau bụng, rối loạn tiêu hoá, mệt mỏi và suy nhược cơ thể.
Tìm nguyên nhân bổ sung chính xác
Nhiều trường hợp thiếu vitamin là do một số bệnh gây ra. Do đó, phải được thầy thuốc khám xác định bệnh chính xác, sau đó mới bổ sung vitamin sao cho hiệu quả.
Thời gian bổ sung
Vitamin C, B1, B2... là các vitamin tan được trong nước, vì thế uống sau bữa ăn là thích hợp bởi các vitamin này sẽ nhanh chóng thấm qua dạ dày và thành ruột. Nếu uống khi đói, phần lớn vitamin sẽ bị cơ thể bài tiết ra ngoài khi các mô trong cơ thể hấp thụ chưa hết.
Ngoài ra, những vitamin tan trong mỡ như vitamin A, D, E... nên uống sau bữa ăn, vì khi đó, đường ruột và dạ dày tích trữ một lượng mỡ từ thức ăn nên có lợi cho sự hoà tan vitamin, làm cho cơ thể hấp thu dễ dàng.
Nắm được sự tương tác của vitamin với các loại thuốc khác
Vitamin có thể tương tác với một số thuốc, gây giảm hiệu lực của thuốc hoặc giảm hiệu lực của vitamin. Chẳng hạn, thuốc paraphin dạng lỏng có thể làm giảm sự hấp thu và tăng sự đào thải các vitamin tan trong mỡ; thuốc kháng sinh sẽ ức chế vi khuẩn đường ruột, làm giảm sự tổng hợp vitamin K trong cơ thể.
Những loại thuốc có tác dụng làm chất xúc tác như phenol barbital và aspirin... có thể làm tăng sự bài tiết vitamin B1, vitamin C và tiêu huỷ vitamin B12 . Vitamin C và B1 không thích hợp uống cùng thời điểm với thuốc tránh thai vì làm giảm hiệu quả của thuốc tránh thai.
Nếu uống vitamin D cùng một lúc với thuốc kháng khuẩn tổng hợp có khả năng dẫn đến nước tiểu bị kết tủa, làm hại thận. Trong khi đó, nếu uống viên sắt cùng thời điểm với vitamin C sẽ làm tăng sự hấp thụ sắt của cơ thể.
| Thuốc tham khảo: Vitamin C 500mg Vitamin C cần cho sự tạo thành của collagen, tu sửa mô trong cơ thể và tham gia trong một số phản ứng của oxy hoá khử. |
Thùy Linh
Theo GĐVN